1. Nguyên nhân của bệnh và cách lây truyền
Bệnh sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Dengue gây ra, bệnh có thể gây thành dịch lớn và là bệnh rất nguy hiểm có thể ảnh hưởng đến sức khỏe và tính mạng. bệnh lây lan từ người bệnh sang người lành do muỗi đốt, con muỗi truyền bệnh là muỗi vằn có tên khoa học Aedes Aegypti. Bệnh xảy ra quanh năm, nhất là mùa mưa, bệnh gặp ở cả trẻ em và người lớn.
Muỗi vằn có màu đen, trên thân và chân có những đốm trắng. Muỗi thường trú đậu ở nơi ẩm thấp, tối tăm như nơi treo quần áo, chăn, màn, sau tủ, rèm cửa,….Muỗi vằn hoạt động hút máu vào ban ngày, nhất là vào sáng sớm và chiều tối. Muỗi vằn đẻ trứng trong các dụng cụ chứa nước sạch như: bể, chum, vại,…; các đồ vật chứa nước trong gia đình như: bình hoa, bát kê chân chạn,…; các đồ vật phế thải: lốp xe hỏng, chai lọ vỡ, gáo dừa,…; các hốc tự nhiên.,….
Vòng đời của muỗi vằn trải qua 4 giai đoạn : trứng → bọ gậy → lăng quăng → muỗi trưởng thành.
Bệnh xảy ra quanh năm, lưu hành ở hầu hết các tỉnh, thành phố trên cả nước và phát triển nhiều nhất vào mùa mưa.
Đến nay bệnh SXH chưa có thuốc điều trị đặc hiệu và vắc xin phòng bệnh, biện pháp dự phòng chủ yếu là diệt muỗi, diệt lăng quăng (bọ gậy) và phòng chống muỗi đốt.
Bệnh thường gây ra dịch lớn với nhiều người mắc cùng lúc làm cho công tác điều trị hết sức khó khăn, có thể gây tử vong nhất là với trẻ em, gây thiệt hại lớn về kinh tế, xã hội.
Bệnh sốt xuất huyết do vi rút Dengue gây ra với 4 típ gây bệnh được ký hiệu là D1, D2, D3, D4. Cả 4 típ gây bệnh này đều gặp ở Việt Nam và luân phiên gây dịch. Do miễn dịch được tạo thành sau khi mắc bệnh chỉ có tính đặc hiệu đối với từng típ cho nên người ta có thể mắc bệnh sốt xuất huyết lần thứ 2 hoặc thứ 3 bởi những típ khác nhau.
2. Biểu hiện của bệnh
- Sốt cao đột ngột 390C trở lên (kéo dài liên tục từ 2-7 ngày, khó hạ sốt), và có ít nhất 2 trong số các dấu hiệu sau:
+ Xuất huyết: chấm/ mảng xuất huyết dưới da, chảy máu chân răng, chảy máu cam...
+ Nhức đầu, chán ăn, buồn nôn hoặc nôn;
+ Đau cơ, đau khớp, nhức hai hốc mắt;
+ Mệt li bì, vật vã;
+ Đau bụng.
- Đến ngay cơ sở y tế để khám khi có dấu hiệu nghi ngờ mắc sốt xuất huyết.
- Trường hợp được chỉ định điều trị tại nhà, cần thực hiện như sau:
+ Dùng thuốc và hạ sốt theo hướng dẫn của cán bộ y tế;
+ Cho người bệnh uống nhiều nước (Oresol, nước cháo, nước dừa, nước ép trái cây);
+ Cho ăn thức ăn dễ tiêu: sữa, cháo hoặc súp;
+ Đưa ngay người bệnh đến cơ sở y tế khi thấy một trong các dấu hiệu nặng hơn như: sốt cao, li bì, bứt rứt, vật vã, chân tay lạnh, nôn nhiều hoặc các biểu hiện xuất huyết nặng.
3. Biến chứng.
a. Sốc mất máu
Do bệnh xuất huyết gây ra việc tăng tính thấm mao mạch, thoát huyết tương và cô đặc máu cho nên biếu hiện của việc sốc là máu sẽ bị đẩy ra ngoài. Trường hợp này sẽ chảy máu khá nhiều như chảy máu cam, chảy máu chân răng, qua vết thương hở. Việc mất máu nhiều khiến cơ thể kiệt quệ và sốt cao dài ngày, vã mồ hôi, nôn nhiều.
b. Biến chứng về mắt
Có hai loại biến chứng mắt, thứ nhất là mù đột ngột do xuất huyết võng mạc, làm cho các mạch máu của võng mạc tổn thương khiến thị lực giảm sút. Thứ hai là xuất huyết trong dịch kính mắt. Dịch kính là loại chất lỏng nhầy trong nhãn cầu giúp chúng ta nhìn được mọi vật. Khi bệnh nhân bị xuất huyết che phủ dịch này và hòa tan làm cho bệnh nhân gần như mù mắt.
c. Suy tim, thận
Sốt xuất huyết có thể dẫn đến tình trạng suy tim do máu chảy liên tục. Tim không đủ sức bơm máu cộng với dịch huyết tương xuất huyến khiến màng tim bị tràn dịch gây ứ đọng.Thận cũng bị ảnh hưởng do phải làm việc hết công suất để bài tiết huyết tương qua nước tiểu... Việc này có thể dẫn đến tình trạng suy thận cấp.
d. Hôn mê
Khi bị xuất huyết trong cơ thể, dịch huyết tương có thể ứ đọng ở màng não qua các thành mạch gây phù não và các hội chứng thần kinh dẫn đến hôn mê. Đây là dạng biến chứng nặng nhất của bệnh. Ngoài ra, có một số trường hợp xuất hiện hôn mê thứ phát sau sốc, sau xuất huyết phủ tạng ồ ạt, sau suy gan thận cấp, … trong trường hợp này là hội chứng não cấp thứ phát, được coi là biến chứng.
e. Tràn dịch màng phổi
Huyết tương bị tràn trong cơ thể có thể khiến viêm đường hô hấp, tràn dịch màng phổi hoặc viêm phổi, phù phổi cấp. Nếu không được cấp cứu có thể gây nguy hiểm đến tính mạng.
f. Tụt huyết áp, đau đầu dữ dội
Ở thể nặng, bệnh nhân sốt xuất huyết sẽ cảm thấy khó khăn khi đứng và đi bộ do huyết áp giảm đột ngột. Sau đó, bệnh nhân sẽ bị đau đầu dữ dội. Đây là biến chứng nghiêm trọng nhất của sốt xuất huyết bởi nó thường gây ra xuất huyết não và tử vong.
g. Sinh non, sẩy thai
Phụ nữ mắc sốt xuất huyết khi mang thai sẽ đối mặt với nhiều nguy hiểm. Trong những ngày đầu bị sốt, thai phụ có thể bị sốt cao, dẫn đến tình trạng nhịp tim thai đập nhanh hơn, ảnh hưởng đến thai nhi. Từ ngày thứ 4 đến ngày thứ 7 bị sốt xuất huyết bà bầu có nguy cơ giảm tiểu cầu máu, dẫn đến hiện tượng sốt xuất huyết chảy máu. Các bác sĩ cho rằng, thai phụ bị sốt xuất huyết nếu ở những tháng đầu có thể dẫn đến sảy thai.
4. Cách phòng, chống dịch sốt xuất huyết.
Trước diễn biến phức tạp của dịch bệnh sốt xuất huyết, để ngăn chặn dịch bệnh bùng phát, lan rộng, kéo dài trong thời gian tới, Bộ Y tế khuyến cáo mạnh mẽ mỗi cộng đồng thực hiện những hành động đơn giản nhưng rất thiết thực và quan trọng để phòng chống dịch, cụ thể như sau:
- Dùng thuốc xịt muỗi, nhang diệt muỗi, vợt muỗi bằng điện...
- Thoa kem chống muỗi đốt, ngủ màn/ mùng, mặc quần áo dài phòng muỗi đốt ngay cả ban ngày.
- Sắp xếp quần áo, đồ vật trong nhà gọn gàng, ngăn nắp.
- Hàng tuần thực hiện các biện pháp diệt loăng quăng/bọ gậy bằng cách thả cá vào dụng cụ chứa nước lớn; thau rửa dụng cụ chứa nước vừa và nhỏ, lật úp các dụng cụ không chứa nước; thay nước bình hoa/bình bông; bỏ muối hoặc dầu vào bát nước kê chân chạn. Loại trừ ổ bọ gậy bằng cách phá hủy hoặc loại bỏ những ổ nước tự nhiên hay nhân tạo trong và xung quanh nơi ở như: thu dọn các vật liệu phế thải, các hốc nước tự nhiên không cho muỗi đẻ trứng như chai, lọ, mảnh chai, vỏ dừa, mảnh lu vỡ, lốp/vỏ xe cũ, hốc tre, bẹ lá ...,dùng bàn chà chà sát để loại bỏ trứng muỗi bám vào thành dụng cụ. Đậy kín tất cả các dụng cụ chứa nước để muỗi không vào đẻ trứng..
- Dọn dẹp vệ sinh xung quanh nhà sạch sẽ.
- Tích cực phối hợp với ngành y tế trong các đợt phun hóa chất phòng, chống dịch.
- Khi bị sốt đến ngay cơ sở y tế để được khám và tư vấn điều trị, không tự ý điều trị tại nhà.
* Vì sức khỏe của mỗi gia đình và của cả cộng đồng. Nhà trường kêu gọi tất cả mọi người hãy quan tâm thực hiện tốt các biện pháp phòng, chống dịch sốt xuất huyết với khẩu hiệu: “Không có lăng quăng, không có muỗi vằn, không có sốt xuất huyết”.